Jak uchronić się przed miażdżycą i cholesterolem?
Miażdżyca stanowi poważny problem zdrowotny w populacji osób w starszym wieku. Jest to choroba przewlekła, polegająca na zmianach zwyrodnieniowo-wytwórczych w błonie wewnętrznej i środkowej tętnic, (głownie: aorta, tętnice wieńcowe, mózgowe i czasem tętnice kończyn). Poza czynnikami ryzyka, takimi jak wiek, płeć męska, otyłość, występowanie zaburzeń genetycznych, stres, palenie tytoniu i nadciśnienie tętnicze, jest ona ściśle związana z ilością cholesterolu i jego estrów, występujących w organizmie człowieka.
Cholesterol jest lipidem z grupy steroidów występującym w sposób naturalny w błonie komórek ludzkiego organizmu, w których działa stabilizująco i wpływa na wiele ich właściwości. Stanowi, także substrat dla syntezy wielu związków ludzkiego ciała, m.in. kortykosterydów, hormonów płciowych i kwasów żółciowych. Na czym polega, więc jego zabójcze działanie?
Potocznie cholesterolem nazywane są kompleksy lipidowo-białkowe, występujące w osoczu krwi, ( tzw. lipoproteiny). Znany nam z radia, czy artykułów prasowych tzw. „zły cholesterol”, (niskiej gęstości – LDL) ,i „dobry cholesterol”, (wysokiej gęstości – HDL), to w rzeczywistości lipoproteiny, zawierające w swoim składzie cholesterol wolny i zestryfikowany. Są one formą transportową cholesterolu. Naukowcy twierdzą, że zbyt duże ilości związków tego typu w surowicy krwi, których konsekwencją są zaburzenia gospodarki lipidowej organizmu, mogą być przyczyną chorób układu krążenia, udarów mózgu i zawałów serca, a także miażdżycy.
Proces powstawania zmian miażdżycowych przebiegać może początkowo bezobjawowo. Polega on na miejscowym gromadzeniu się cholesterolu w błonie wewnętrznej tętnic, w wyniku czego w głębszych warstwach naczyń odkładają się pasma tłuszczowo-lipidowe. Może, to mieć już miejsce w latach młodzieńczych. Zmiany te powodują nagromadzenie makrofagów, rozrost fibroblastów, (komórki tkanki łącznej) i komórek mięśni gładkich środkowej warstwy tętnic i drobniejszych naczyń, w których tworzą się tzw. blaszki miażdżycowe. Z czasem tego typu ogniska wapnieją, prowadząc do stwardnienia tętnic oraz ubytków w śródbłonku i spadku ilości czynnika zapobiegającego gromadzeniu się płytek krwi, (prostacykliny). Wskutek tego w naczyniach powstają owrzodzenia miażdżycowe, w których nawarstwiają się płytki krwi, zwężając światło naczyń, mogąc prowadzić do zakrzepów. Ponadto, zwapniałe blaszki miażdżycowe mogą ulegać pęknięciu i oderwaniu i przyczyniać się do zamknięcia światła tętnicy i niedokrwienia narządów. W następstwie opisanych zmian, w zależności od ich lokalizacji, jeśli występują one w obrębie tętnic wieńcowych rozwija się choroba wieńcowa, w obrębie mózgu dochodzi do jego niedotlenienia, zmian psychicznych i udarów, a w przypadku aorty, miażdżyca może skutkować powstaniem tętniaka.
Poza czynnikami ryzyka, jak wiek, uwarunkowania genetyczne, czy płeć męska, które sprzyjają częstszemu występowaniu miażdżycy, wiele czynników sprzyjających rozwojowi choroby można wyeliminować, lub zminimalizować ich wpływ.
W związku z powyższym zalecane, jest regularne kontrolowanie poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Badanie, (tzw. lipid ogram), polega na pobraniu krwi. Można wykonać je w ramach NFZ za okazaniem skierowania, lub odpłatnie. W tym przypadku cena nie powinna przekraczać 50z?. Na badanie należy przyjść na czczo, po co najmniej ośmiogodzinnej przerwie w jedzeniu.
Prawidłowe wartości stężenia cholesterolu całkowitego (TC) we krwi są następujące:
- Norma: < 200 mmg/dl(< 5,2 mmol/l),
- Poziom podwyższony: 200–250 mg/dl (5,1-6,5 mmol/l),
- Poziom znacznie podwyższony: > 250 mg/dl (>6,5 mmol/l).
Normy dla stężenia „dobrego” (HDL) i „złego”(LDL) cholesterolu są następujące:
- HDL – wyższe wartości = lepszy wynik,
- Norma u mężczyzn 35–70 mg/dl (0,9-1,8 mmol/l),
- Norma u kobiet 40–80 mg/dl (1,0-2,1 mmol/l),
- LDL – niższe wartości stanowią lepszy wynik,
- Norma: < 135 mg/dl (< 3,5 mmol/l),
- Poziom podwyższony: 135–155 mg/dl (3,5-4,0 mmol/l),
- Poziom znacznie podwyższony: > 155 mg/dl (> 4,0 mmol/l).
W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia miażdżycy należy, również zaprzestać, lub przynajmniej ograniczyć palenie tytoniu. Osoby niepalące zazwyczaj dłużej cieszą się zdrowiem i rzadziej dotykają je choroby układu krążenia.
Należy zadbać o dietę. Powinna ona zawierać dużo składników zbożowych, mlecznych, warzyw i roślin strączkowych. Korzystne skutki na organizm wywierają tłuszcze rybne, głównie gatunków morskich, dlatego zaleca się spożywanie ryb 2-3 razy w tygodniu. Należy zmniejszyć udział słodyczy i mięsa czerwonego w diecie. Wskazane są natomiast potrawy charakterystyczne dla kuchni śródziemnomorskiej.
Kolejną istotną kwestią jest podjecie regularnej aktywności fizycznej, przynajmniej 30 minut w ciągu dnia 3 razy w tygodniu. Wśród zalecanych form ruchu można wymienić: pływanie, jazdę na rowerze, szybkie spacery.
Należy również, pamiętać, aby regularnie kontrolować swoje zdrowie i w przypadku schorzeń często współistniejących z miażdżycą, jak cukrzyca i nadciśnienie tętnicze, stosować się odpowiednio do zaleceń lekarza.
Pomimo tego, że nie zauważamy u siebie objawów choroby, zmiany z nią związane mogą postępować i pozostawać w ukryciu. Może w myl zasady „lepiej zapobiegać, niż leczyć”, warto zadba o siebie oraz swoich najbliższych, ju dziś i popołudniowe ciastko z wnukiem zamienić na porcję owoców, a wspólne oglądania bajki w telewizji na odrobinę aktywności na świeżym powietrzu. Nawet najmniejsze kroki tego typu wpłyną korzystnie na nasz układ krążenia i ogólne samopoczucie.